Người dân mua hàng tại một siêu thị ở thủ đô Moskva, Nga. (Nguồn: AFP/TTXVN)Việc tăng giá năng lượng có lợi cho tài chính của Nga. Nhưng tình huống này liệu có thể được quy là do các biện pháp trả đũa kinh tế của các nước phương Tây, như một số tranh luận ở Pháp hay không?
Theo nhật báo Le Figaro (Pháp), ngày càng xuất hiện nhiều ý kiến trong các cuộc tranh luận công khai cho rằng: các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga, không những không làm suy yếu nền kinh tế của đất nước này mà ngược lại, còn làm cho Nga được củng cố hơn.
Thành viên của Mặt trận quốc gia, bà Marine Le Pen, đã khẳng định điều này vào tháng Bảy: Các biện pháp trừng phạt đã làm giàu thêm cho Nga và đặc biệt, "gậy ông đập lưng ông." Đại biểu Nghị viện châu Âu, ông Gilbert Collard viết trên Twitter rằng: "Nga đang trở nên giàu có hơn nhờ EU."
Mới đây, một lần nữa, nhà báo chuyên mục kinh tế của RTL và TF1/LCI François Lenglet khẳng định rằng Nga không cần hỗ trợ tài chính, nước này thực sự đã bị nhấn chìm "trong tiền mặt" kể từ khi tiến hành chiến dịch quân sự tại Ukraine. Theo ông, tình huống này được cho là do các lệnh trừng phạt của các nước phương Tây.
Phát biểu mới đây trên RTL, Bộ trưởng Ngoại giao Pháp Catherine Colonna đã trả lời những cáo buộc này khi tin rằng các biện pháp trừng phạt "đang phát huy tác dụng và sẽ ngày càng phát huy tác dụng hơn khi chúng ta giảm bớt sự phụ thuộc vào hydrocarbon của Nga."
"Thật sai lầm nếu nói rằng chúng không ảnh hưởng gì đến nền kinh tế của Nga. GDP của Nga đã giảm, nhiều bộ phận của nền kinh tế nước này bị ảnh hưởng", bà Catherine Colonna khẳng định và bổ sung thêm rằng có thể sẽ sớm có "các biện pháp trừng phạt khác, đặc biệt là với các cá nhân."
Sự đảo ngược nguyên nhân-kết quả
Kể từ khi bắt đầu cuộc xung đột tại Ukraine, Liên minh châu Âu (EU) đã tăng cường các biện pháp trừng phạt chống lại Nga. Trong số đó có lệnh cấm vận đối với than đá của Nga, loại một số ngân hàng khỏi hệ thống SWIFT, hay áp đặt lệnh cấm vận đối với dầu mỏ của Nga.
Gần như đồng thời, giá năng lượng đã bùng nổ, với giá dầu, khí đốt và điện tăng trên toàn thế giới. Việc thực thi các lệnh trừng phạt này trùng hợp với tình trạng lạm phát giá năng lượng, nhưng liệu có thể có mối liên hệ nhân quả giữa chúng?
[Tổng thống Putin: Kinh tế Nga chống chọi hiệu quả với lệnh trừng phạt]
Agathe Demarais, Giám đốc bộ phận dự báo toàn cầu của Cơ quan tình báo kinh tế (EIU) - chi nhánh nghiên cứu độc lập của tạp chí The Economist, đánh giá : "Có một sự đảo ngược giữa nguyên nhân và kết quả. Chính cuộc chiến ở Ukraine và những căng thẳng đi kèm đã khiến giá cả tăng cao.
Các biện pháp trừng phạt chỉ là một phản ứng đối với cuộc xung đột này". Chuyên gia này phân tích thêm: "Một số bên gần gũi với các luận điểm của Nga, không chỉ ở Pháp, đã cho rằng các biện pháp trừng phạt triển khai từ năm 2014 [liên quan đến việc Nga sáp nhập Crimea] chẳng khác gì 'tự bắn vào chân mình'. Và cuộc tranh luận này trở thành đề tài chính trị."
Trong mọi trường hợp, công bằng mà nói, việc tăng giá năng lượng giúp lấp đầy kho bạc của Nhà nước Nga. Catherine Locatelli, nhà nghiên cứu tại CNRS và chuyên gia trong ngành dầu khí ở Nga nhấn mạnh: "Xuất khẩu không giảm đáng kể. Kết hợp với việc tăng giá, điều này chuyển thành dòng tiền khá đáng kể. Trong 100 ngày đầu tiên của cuộc chiến, xuất khẩu hydrocarbon của Nga đã tạo ra hơn 93 tỷ euro (92,89 tỷ USD), theo Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch. Đây là một món quà trời cho đối với Nhà nước Nga, trong đó 45% doanh thu liên bang phụ thuộc vào các mặt hàng xuất khẩu này."
Mặc dù Pháp, nhờ có các nhà máy điện hạt nhân, ít phụ thuộc vào khí đốt hơn so với một số nước láng giềng - đặc biệt là Đức - nhưng nước này cũng phải trả giá bằng lạm phát do "mối tương quan" của giá bán điện trên thị trường so với giá khí đốt. Điều này đặt nước Pháp, giống như các quốc gia châu Âu khác, vào một tình thế khó khăn trong năm nay khi mùa Đông đang đến gần.
Bà Agathe Demarais nhấn mạnh Nga "dường như muốn chứng tỏ rằng nguồn cung của họ là không thể đoán trước được." Vào ngày 2/9, tập đoàn năng lượng Gazprom của Nga thông báo rằng đường ống dẫn khí Dòng chảy phương Bắc (Nord Stream) sẽ đóng "hoàn toàn" cho đến khi sửa chữa xong, mặc dù quyết định này có vẻ "phi lý" đối với nhà sản xuất tuabin, Siemens Energy.
Trước đó, Điện Kremlin đã tuyên bố rằng hoạt động của đường ống dẫn khí đốt Nord Stream, quan trọng đối với nguồn cung cấp cho châu Âu, đang bị "đe dọa" bởi tình trạng thiếu phụ tùng thay thế do lệnh trừng phạt.
Hướng tới giải pháp dài hạn
Moskva sử dụng tối đa biện pháp gây áp lực thông qua nguồn cung cấp năng lượng, do đó châu Âu hiện đang suy nghĩ về chiến lược đa dạng hóa nguồn cung cấp khí đốt và rộng hơn là chiến lược loại bỏ hydrocarbon.
Chuyên gia Agathe Demarais phân tích: "Ở châu Âu, có ý kiến kỳ vọng rằng giai đoạn điều chỉnh có thể kéo dài hai hoặc ba năm và sẽ rất đau đớn. Nhưng Nga sẽ không phải là người chiến thắng nếu châu Âu không còn phụ thuộc vào xuất khẩu của Nga nữa. Do đó, các biện pháp trừng phạt trên hết sẽ có tác dụng trong trung hạn."
Không nên quên rằng nền kinh tế Nga, ngoài xuất khẩu hydrocarbon, đã bị ảnh hưởng nhiều bởi sự tẩy chay của các nước phương Tây. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Nga sẽ chứng kiến GDP giảm 6% vào năm 2022. Đồng thời, lạm phát lên đến 15,6% trong tháng Sáu, khiến tiêu dùng giảm 10%. Theo IMF, triển vọng sẽ vẫn ảm đạm trong năm 2023.
Tóm lại, nếu hiện tại Nga đang "ngập tiền mặt" nhờ xuất khẩu hydrocarbon của mình, thì những con số này che giấu một thực tế trái ngược. Khi châu Âu đa dạng hóa nguồn cung cấp, đầu ra tiêu thụ hydrocarbon của Nga sẽ ít hơn. Và để trả lời câu hỏi ban đầu, giá năng lượng tăng ít liên quan đến các lệnh trừng phạt đối với Nga, hơn là so với bản thân cuộc chiến ở Ukraine./.
